BÁNH BAO NHÂN… MỘT TRỨNG.
Thưa bác sĩ, một bé trai lớp em ít tham gia hoạt động với các bạn, thỉnh thoảng lại nằm và kêu đau ở vùng bụng dưới bên trái và không cho ai đụng vào. Em kiểm tra, thấy cháu chỉ có tinh hoàn bên phải. Báo cho phụ huynh biết thì cha cháu chỉ cười trừ, còn mẹ cháu ngượng nghịu nói nhỏ “cháu giống bố như đúc” và cả gia đình đều cho là không sao. Liệu có nên đưa cháu đi khám không? Nếu để lâu không chữa có ảnh hưởng đến thể chất của học sinh này về sau không ạ?
(Nguyễn Phương Th., Lớp Mầm 1, Trường Mẫu giáo Hướng Dương)
Trường hợp bé trai cô hỏi, trong y khoa gọi là Tinh hoàn lạc chỗ (chỉ có một bên tinh hoàn nằm ở trong bìu) hay Tinh hoàn ẩn (nếu cả hai bên bìu đều không thấy tinh hoàn), giống như bánh bao nhân… một trứng hoặc không nhân vậy đó (!)
Cách nhận biết đơn giản nhất là sờ bìu của bé khi đứng mà không thấy tinh hoàn, khi bé nằm, sờ lên vùng bẹn có thể thấy có một khối cộm nhỏ di động. Cô nên khuyên phụ huynh đưa bé đến các bệnh viện có khoa ngoại nhi để được bác sĩ khám, cho siêu âm kiểm tra kích thước và vị trí tinh hoàn ẩn, có thể thực hiện phẫu thuật và về trong ngày.
Sở dĩ có tình trạng này, là trong thời kỳ người mẹ mang thai, hai tinh hoàn của các thai nhi trai đều còn nằm trong ổ bụng, mãi đến khoảng tháng thứ 8, mỗi bên tinh hoàn mới di chuyển xuống bẹn rồi nằm yên ổn trong bìu, chuẩn bị sẵn sàng cho “người đàn ông bé bỏng” chào đời. Nếu trong quá trình di chuyển này, tinh hoàn gặp phải trở ngại gì đó mà nằm lại ở bụng hoặc ở bẹn thì gọi là tinh hoàn ẩn.
Khoảng 30% các bé trai sinh non bị tinh hoàn ẩn (bé vội chào đời sớm, nên tinh hoàn chưa kịp “về đích”), ở trẻ sinh đủ tháng tỉ lệ là 3%.
Khoảng 70% trường hợp tinh hoàn ẩn sẽ xuống bìu trong những tháng đầu sau sinh, sau 1 tuổi tỉ lệ này rất hiếm.
Điều cô lo ngại cho cậu học sinh này là rất có sơ sở, vì nếu không chữa trị, trẻ có thể gặp một số biến chứng đáng tiếc như:
• Xoắn tinh hoàn: dấu hiệu để nhận biết là trẻ đột nhiên đau thắt dữ dội vùng tinh hoàn ẩn (thường ở bẹn), trẻ kêu đau và không cho sờ, đôi khi kèm theo nôn ói. Phải đưa đến viện ngay, tình huống xấu nhất có thể sẽ phải cắt bỏ tinh hoàn nếu bị hoại tử.
• Ung thư hóa : Bình thường tinh hoàn hoạt động tốt ở nhiệt độ thấp hơn thân nhiệt khoảng vài độ C (khoảng 33–34 độ C, lý tưởng nhất là 28 độ C). Nguy cơ hóa ác của một tinh hoàn ẩn cao gấp 22-40 lần so với bình thường, nếu tinh hoàn nằm trong ổ bụng thì nguy cơ càng cao (do nhiệt độ trong ổ bụng cao hơn ở bìu sẽ làm tinh hoàn này không phát triển và giảm số lượng tế bào mầm), khi bị tinh hoàn ẩn một bên thì tinh hoàn còn lại cũng có nguy cơ ung thư đến 25%.
• Giảm khả năng sinh sản, gặp trong tinh hoàn ẩn một bên hoặc cả hai bên. Các số liệu cho thấy trong các trường hợp tinh hoàn ẩn hai bên đã điều trị phẫu thuật, chỉ 25% có số lượng tinh trùng bình thường. Vì thế nguy cơ vô sinh là khá cao đối với những trường hợp không điều trị. Một báo cáo năm 1975 cho thấy tỉ lệ có con tự nhiên là 90% nếu bệnh nhân được điều trị lúc 1-2 tuổi, 50% khoảng 2-3 tuổi, 40% lúc 5-8 tuổi, 30% lúc 9-12 tuổi và chỉ còn 15% khi quá 15 tuổi.
Đối với tinh hoàn ẩn ở vùng bẹn có hai phương pháp giải quyết: trẻ dưới 1 tuổi có thể dùng phương pháp nội khoa (tiêm nội tiết tố HCG để kích thích tinh hoàn đi xuống), hiệu quả chỉ khoảng 20%. Số còn lại được giải quyết bằng phương pháp ngoại khoa: mổ đưa tinh hoàn ẩn xuống cố định ở bìu. Thời điểm thích hợp để mổ là trong năm đầu tiên sau sinh, sau đó tinh hoàn ẩn bắt đầu phát triển theo chiều hướng xấu đi.
Với tinh hoàn ẩn trong ổ bụng thì mổ nội soi rất tiện lợi. Nếu phát hiện sau tuổi dậy thì, cách giải quyết thường là cắt bỏ (vì lúc này tinh hoàn ẩn đã mất chức năng và có nguy cơ gây ung thư), sau đó đặt tinh hoàn nhân tạo, chỉ để… làm đẹp mà thôi.
Trong nghề, tôi đã thấy nhiều bệnh nhân chỉ có 1 bên tinh hoàn vẫn làm chồng làm cha tốt, bằng chứng là phụ huynh của lớp cô vẫn có con trai “giống bố như đúc” đấy thôi. Bánh bao không nhân thì khác, chứ nhân 1 trứng hay hai trứng cũng không ảnh hưởng nhiều đến khẩu vị, phải không cô?
Ths - Bs Lan Hải
(Bút danh "Bác sĩ Hoa Tiêu". Bài đăng trong mục "Chì đường cho hươu" - Báo Phụ Nữ Chủ nhật)